Borrelia bestrijden met aangepaste muizen
Met de Jaarlijkse Lyme Screening sporen we mensen op die (meestal ongemerkt) besmet zijn geraakt met de Borrelia-bacterie. Maar de verspreiding van deze bacterie remmen, is ook een oplossing om de ziekte te bestrijden. Wetenschappers probeerden dat eerst met wormpjes en gebruiken tegenwoordig muizen bij hun onderzoeken.
Aan de universiteit in Wageningen bedachten wetenschappers in 2015 dat nematoden (minuscule wormpjes) te gebruiken zijn om teken uit te roeien. Nematoden kunnen een teek namelijk vrij gemakkelijk binnendringen, en scheiden vervolgens een dodelijke bacterie uit. Maar omdat de wormpjes slechts een paar uur kunnen overleven zonder gastheer, bleek het lastig om ze daadwerkelijk in te zetten om teken te doden.
Genetisch manipuleren van muizen
In de Verenigde Staten is een andere manier bedacht om de Borrelia-bacterie te bestrijden. Veel muizen dragen deze bacterie bij zich, en heel veel teken raken ermee besmet als ze het bloed van besmette muizen drinken. Wetenschappers gingen daarom in 2017 aan de slag om muizen genetisch te manipuleren. Ze gebruikten de Nobelprijs-winnende CRISP-CAS-technologie om muizen zelf antistoffen te laten aanmaken tegen de Borrelia-bacterie. Dat lukte.
De volgende stap van het project ‘Mice Against Ticks’ is: onderzoeken of het mogelijk is om een hele muizenpopulatie aan te passen. Gemanipuleerde muizen worden dan vrijgelaten om hun niet-gemanipuleerde soortgenoten te verdringen. Muizen vermenigvuldigen zich snel, dus dit kan vrij vlot gaan.
Eilandbewoners stemmen in
Omdat wetenschappers goed willen zien wat het effect is op het ecosysteem, is dit onderzoek alleen uit te voeren op een eiland. De bewoners van de eilanden Nantucket en Martha’s Vinyard (bij Boston) staan welwillend tegenover dit experiment. De ziekte van Lyme komt hier veel voor; meer dan de helft van de bevolking heeft de ziekte opgelopen. Het plan is om eerst gemanipuleerde muizen te introduceren op een klein, onbewoond eiland. En om dat vervolgens op grotere schaal te herhalen.
Omdat de witvoetmuis op deze eilanden een van de belangrijkste dragers is van de bacterie, is deze muizensoort genetisch aangepast. Het mooie is dat de muizen gewoon blijven leven, en dat de teken niet doodgaan. Hierdoor is het effect op de omgeving kleiner dan als je alle teken zou uitroeien. De witvoetmuis komt overigens alleen voor in de Verenigde Staten, Canada en Mexico. Als het experiment slaagt, kan het in theorie wel worden herhaald op andere plekken en met andere muizensoorten.
Nog lang niet in Nederland
Het zal nog zeker jaren duren voordat de ziekte van Lyme in Nederland op deze manier kan worden bestreden. Eerst moet helder zijn hoe het experiment op de twee eilanden verloopt. Misschien vinden teken de gemanipuleerde muizen straks wel niet meer ‘lekker’. Of wordt de rol die de witvoetmuis nu heeft als gastheer voor teken, overgenomen door een andere soort. En misschien zijn er ongewenste gevolgen die we nu nog niet in beeld hebben.
Preventie en screening
Het voorkomen van tekenbeten blijft dus belangrijk, zelfs als we erin slagen om de Borrelia-bacterie te bestrijden via gemanipuleerde muizen. Al was het maar omdat teken ook andere ziekteverwekkers kunnen overdragen. Ook het JLS-programma van Innatoss blijft dus voorlopig nog hard nodig.
Lees meer over Mice Against Ticks:
